Lomber disk herniasyonu omurganın bel kısmında intervertebral diskin yırtılıp dışarıya taşması ile sinirlere baskı yapması sonucunda oluşur. Genellikle durumun ciddiyetine ve önceki tedavilerin etkinliğine bağlı tedavi yöntemleri kademeli olarak uygulanmaktadır.
Konservatif Tedavi
Nörolojik defisiti olmayan lomber disk hernileri için başlangıçta konservatif tedaviler tercih edilir. Kauda ekina sendromu gibi önemli defisiti olan vakalar bekleyemez ve derhal ameliyatla tedavi edilmelidir. Konservatif tedavi tipik olarak ağrı kesici ilaçlar, dinlenme, fizik tedavi, kayropraktik manipülasyon ve akupunkturu içerir. Bu stratejilerin semptomatik rahatlama sağladığını ancak altta yatan dejeneratif süreci tersine çevirmediğini bilmek gerekir. Dejenerasyonun hızını yavaşlatmak ve ameliyattan kaçınmak için hasarlı diskin mekanik yükten kurtarılması lazım. Kilo verme, sigarayı bırakma ve ağır yük taşımayı bırakma gibi yaşam tarzı değişiklikleri yardımcı olur.
Omurga Enjeksiyonları ve Radyo Frekans Ablasyonları
Spinal enjeksiyonlar ve radyo-frekans ablasyonları bazı hastalarda faydalı olabilir. Epidural steroid enjeksiyonları (ESI) özellikle akut ağrı vakalarında etkili olabilir, lakin bazen kronik vakalar da uygundur. Steroidler çok güçlü anti-enflamatuar ve analjezik ilaçlardır. Mekanik kompresyonu tek başına ortadan kaldırmazlar ancak bununla ilişkili enflamasyonu çözebilirler. İşlem röntgen kontrolü altında gerçekleştirilir. Doktor iğnenin ucunu etkilenen sinirin yakınına yönlendirir ve az miktarda steroid ilaç enjekte eder. Bu şekilde, sıkışmış sinirin etrafında çok yüksek konsantrasyonda steroid iletilir. Tedavinin etkisinin uzun sürmesi için genellikle depo benzeri ilaçlar kullanılır.
Radyo frekans ablasyonu (RFA) da lomber disk hernisi tedavisinde kullanılmaktadır. Epidural steroid enjeksiyonu gibi floroskopik (röntgen) kılavuzluğunda gerçekleştirilir. RFA prosedürü sırasında dokuyu ısıtmak için çok özel bir iğne kullanılır. İğne floroskopi altında hedef bölgeye ilerletilir ve ardından yüksek frekanslı elektrik akımı açılarak iğnenin ucunun ısınması sağlanır. Isıtma süresi ve derecesi, istenen etkiye ve sinirlerin yakınlığına bağlıdır. Sinirlerin çok fazla ısınması, onlara geri dönüşü olmayan zarar verebilir ve kalıcı nörolojik defisitler bırakabilir. Genellikle faset eklemleri ve intervertebral diskler RFA ile tedavi edilir. Isıtma küçük sinir dallarının harabiyetini oluşturur ve ağrıyı hafifletir. Ancak bu prosedür disk herniasyonunu tek başına tedavi edemez veya ilerlemesini yavaşlatamaz. Bu nedenle etkisi her zaman geçicidir.
Cerrahi Tedavi
Konservatif tedaviler ve invaziv müdahaleler yeterli rahatlama sağlamazsa, ameliyat bir seçenek haline gelir. Ameliyat endikasyonları arasında nörolojik defisitler (güçsüzlük veya duyu kaybı) ve konservatif tedaviyle kontrol edilemeyen ağrı yer alır. Ağrı, yaşam kalitesini bozacak kadar fazla olmalıdır. Disk herniasyonunun cerrahi tedavisi için çeşitli seçenekler vardır.
Diskektomi
Diskektominin birincil amacı, fıtıklaşmış disk materyalini çıkararak sinirler üzerindeki mekanik baskıyı azaltmaktır. Açık diskektomi, mikro-diskektomi ve endoskopik diskektomi dahil olmak üzere çeşitli diskektomi biçimleri vardır.
Açık (klasik diskektomi)
Bu, diskektominin en eski yöntemidir. Ameliyat sırasında cerrah omurganın ilgili segmentine açık erişim sağlar. Ardından, ilgili sinir kökünü ve altındaki disk herniasyonunu ortaya çıkarmak için küçük bir kemik penceresi açılır. Disk herniasyonunun yanı sıra dejenere nükleus pulpousun bir kısmı da çıkarılır.
Mikro-diskektomi
Temel işlem söz konusu olduğunda tüm diskektomi yöntemleri aynıdır. Bununla birlikte, omurgayı kaplayan yumuşak dokuya verilen zararı azaltmak için çeşitli modifikasyonlar mevcuttur. Açıklık ne kadar küçük olursa ameliyat sonrası iyileşme de o kadar kısa olur. Mikro-diskektomide, bölgenin mükemmel şekilde aydınlatılmasını ve büyütülmesini sağlayan cerrahi mikroskop kullanılır. Bu şekilde cerrahi kesi birkaç cm’ye indirilebilir.
Endoskopik diskektomi
Mikro-diskektomi ameliyatında oluğu gibi endoskopik destekli ameliyatta aydınlatma ve büyütme için güçlü bir araç kullanır. Endoskop, floroskopik (röntgen) kontrol altında doğrudan disk herniasyonu bölgesine yerleştirilir ve ardından diskektomi yapılır. Endoskop, bölgenin yakından, olağanüstü görüntülenmesini sağlar. Endoskopun bir diğer avantajı da minimum kemik çıkarılması veya hiç çıkarılmamasıdır. Bu şekilde yumuşak doku zarfına ve omurganın kendisine verilen hasar en aza indirilir.
Lomber interbody füzyon
Hangi tip diskektomi uygulanırsa uygulansın, uzun vadeli sonuçlar hemen hemen aynıdır. Diskektomi prosedürlerinin önemli bir dezavantajı vardır – bu da devam eden disk dejenerasyonudur. Aslında, zaten hasarlı olan nukleusa cerrahi travma uygulayarak dejenerasyonu hızlandırırlar. Birçok vakada, disk dejenerasyonu ameliyattan sonra hızlanır. Diskektomi, nükleus pulpousun çıkarılmasını içerir ve bu da disk aralığının çökmesine yol açar. Sonuç olarak, intervertebral foramenler ve spinal kanal daralarak sinir kökü sıkışması gerçekleşir. Bu daralma spinal stenoz olarak adlandırılır ve diskektomi sonrası çok sık görülür. Disk eklemi, omurganın stabilitesini korumak için çok önemlidir. Disk ekleminin hasar görmesi stabilite kaybına yol açarak ağrıya neden olur. Genellikle vücut omurga bağlarını güclendirerek stabiliteyi yeniden sağlamaya çalışır. En güçlüsü ligamentum flavumdur ve hipertrofisi stabilite kaybı için kompansatör bir mekanizmadır. Ne yazık ki, ligamentum flavum hipertrofisinin kendisi spinal kanalı ve foramenleri daha da daraltır.
Tüm bu faktörler diskektomi sonrası başarısız bel cerrahisi sendromuna katkıda bulunur. Kötü sonuçlardan kaçınmak için birçok cerrah spinal interbody füzyon prosedürünü kullanır. Bu prosedür dejenere nukleusun tamamen çıkarılmasını içerir. Bu nedenle, disk materyali kalmadığı için yeniden fıtık oluşumu mümkün değildir. Diskektomiden sonra boş disk alanı kemik grefti ve interbody kafes ile doldurulur. Kafes, disk boşluğuna yerleştirilen sağlam bir cihazdır. Normal disk yüksekliğini geri getirir ve intervertebral foramenleri açar. Kemik grefti, başarılı füzyonu için biyolojik yolak sağlar. Stabiliteyi yeniden oluşturmak ve füzyonu sağlamak için pedikül vidaları yerleştirilir ve biri birine bağlanır.
Lomber interbody füzyonun diskektomiye göre büyük avantajı vardır. Disk dejenerasyonunu tedavi eder ve bu nedenle ameliyat sonrası nüks, spinal stenoz ve başarısız bel sendromu şansı yoktur. Füzyon ayrıca omurganın diğer bölgelerinde de daha iyi sonuçlara yol açar. Örneğin, servikal bölgede füzyon, servikal disk herniasyonu için ana cerrahi tedavi seçeneğidir. Servikal omurgada füzyon, daha iyi sonuçlar nedeniyle uzun zaman önce diskektominin yerini almıştır. Bu nedenle servikal disk hernisi tedavi sonuçları lomberden daha iyidir. Lomber omurgada diskektomiden füzyona geçiş, teknik zorluklar nedeniyle yavaş olmuştur. Ancak günümüzde giderek daha fazla cerrah birincil tedavi seçeneği olarak füzyona geçmektedir.
İyileşme ve Takip
Lomber disk herniasyonu tedavilerinden iyileşme, spesifik müdahaleye ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak büyük ölçüde değişir. Diskektomi veya spinal füzyon gibi cerrahi tedaviler uygulanan hastaların hastanede birkaç gün geçirmeleri gerekebilir ve birkaç hafta veya birkaç ay rehabilitasyona ihtiyaç duyabilirler. Ameliyat sonrası fizik tedavi, beldeki gücü ve esnekliği artırmak ve gelecekteki hasarları önlemeye yardımcı olmak için uygun vücut mekaniklerini öğretmek için kullanılabilir.
Hastalar, ilerlemelerini izlemek ve komplikasyonları erken tespit etmek için düzenli olarak takip etmelidir. Tedavi edilen bölgeyi değerlendirmek için MRG veya BT gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
Rehabilitasyon sürecinin önemli unsurlarından biri de yaşam tarzı değişiklikleridir. İlk etapta bel fıtığı oluşumuna yol açan faktörlerin ortadan kaldırılması esastır. Bu bağlamda kilo verme ve sigarayı bırakma çok önemlidir. Meslekleri ağırlık kaldırmayı içeren hastalar için iş değişikliği önerilir.
Danışmanlık veya destek grupları dahil olmak üzere ruh sağlığı desteği de faydalı olabilir. Bel fıtığından kaynaklanan kronik ağrıyla yaşamak zor olabilir ve psikolojik destek iyileşme sürecinin değerli bir parçası olabilir.
Özetle, lomber disk herniasyonunun tedavisi yaşam tarzı değişiklikleri, ilaç yönetimi, fizik tedavi, spinal enjeksiyonlar ve potansiyel olarak ameliyatın bir kombinasyonunu içerir. Tedavi seçimi hastanın özel durumuna, semptomların ciddiyetine ve önceki tedavilere verilen yanıta bağlıdır. Her tıbbi müdahalede olduğu gibi, riskler ve faydalar dikkatle değerlendirilmelidir.
