Beyin tümörü nedir ve beyni nasıl etkiler?
Beyin tümörü, beyinde sıkışmaya ve önemli işlevlerin kaybına neden olan anormal bir büyümedir.
Beyin, kafatası şeklinde bir dış iskelete sahip olduğu için diğer organlardan farklıdır. Kafatası beyni dış travmalardan korur ve işlevi için en uygun ortamı sağlar. Kafatasının önemli bir özelliği de sabit hacme sahip olmasıdır. Beynin bir diğer önemli özelliği de sıkı bir şekilde düzenlenen kafa içi basıncıdır. Beyin omurilik sıvısı salgılanması ve emilimi, beyindeki normal basıncın korunmasından sorumlu ana mekanizmadır. Normal kafa içi basıncından herhangi bir sapma ağrıya ve ciddi fonksiyonel bozukluklara neden olur.
Büyüyen bir tümör, kafatası boşluğundaki diğer bileşenlerin hacmini kaybetme pahasına olmak zorundadır. Bu nedenle beyin dokusu, beyin omurilik sıvısı ve beyin dolaşımındaki kan, yer kaplayan tümöre ekstra yer açmak için geri çekilmek zorundadır. Bu mekanizma kompansasyon olarak adlandırılır ve bu aşamada kafa içi basıncı yükselmez. Telafi aşaması tümörün büyüklüğüne ve büyüme hızına bağlı olarak oldukça uzun sürebilir. Yavaş büyüyen tümörler beynin uyum sağlamasına izin verirken, hızla ilerleyen tümörler telafi edici mekanizmaların üstesinden oldukça hızlı gelme eğilimindedir. Telafi mekanizmaları tükendiğinde, kafa içi basıncı hızla yükselir ve hayati beyin fonksiyonlarında yaşamı tehdit eden bozulmalara yol açar.
Beynin bir başka özel yönü de ağrı reseptörlerinin eksikliğidir. Bu nedenle genişleyen tümörün beyne bası yapması herhangi bir ağrıya neden olmaz. Öte yandan, dura mater (beynin ana örtüsü) çok sayıda ağrı reseptörüne sahiptir. Beyin tümörüne bağlı baş ağrısı beynin kendisinden değil duradan kaynaklanır. Tümörle ilişkili ağrı oluşumundan sorumlu iki mekanizma vardır. Ağrı ya yüksek kafa içi basıncının durayı sıkıştırması ve germesi ya da duranın tümör tarafından doğrudan invazyonu nedeniyle oluşur.
Kaç çeşit beyin tümörü vardır?
O kadar çok beyin tümörü türü vardır ki, hepsini tanımlayacak tek bir özelliğe sahip olmak neredeyse imkansızdır. Pratik açıdan bakıldığında, beyin tümörlerini köken, tip, yerleşim ve malignite derecesine göre sınıflandırmak uygundur.
Köken
Birincil
Primer tümörler beyin dokusundan kaynaklanır. Beyin dokusu ya da daha açık bir ifadeyle nöral doku çeşitli hücre popülasyonlarından oluşur. Sinir sistemindeki ana hücre nörondur. Nöron o kadar özelleşmiştir ki bölünme ve çoğalma yeteneğini kaybetmiştir. Dolayısıyla beyin tümörleri nöronlardan kaynaklanmaz. Ancak astrositler, oligodendrogliositler, ependimal hücreler gibi destek hücreleri bölünme potansiyeline sahiptir ve bu nedenle beyin tümörlerine neden olabilir. Bu hücreler topluca gial hücreler olarak adlandırılır ve bunlardan kaynaklanan tümörler glioma olarak tanımlanır. Glioma, astrositom, oligodendrogliom, ependimom ve diğerleri gibi birçok tümör tipini içeren kolektif bir terimdir. Gliomlar beynin içinde ortaya çıkar ve büyür. Birçok durumda beyin tümörleri beynin kendisinden değil, beyni çevreleyen ve destekleyen dokulardan kaynaklanabilir. Meningioma bu tür tümörlere çok iyi bir örnektir. Araknoid kapak hücrelerinden gelişiyor. Menenjiyomların çoğu beynin dışında dura materde gelişir ve beyne dışarıdan bası yapar. Bununla birlikte, birincil beyin tümörleri olarak kabul edilirler.
Metastatik
Metastatik tümörler beyne başka yerlerden yayılır. Kanser, dünya çapında en önemli sağlık sorunlarından biridir. Yaşlanan nüfusla birlikte kanser görülme sıklığı da artmaktadır. Ayrıca modern tedavi seçenekleri kanser hastalarının daha uzun yaşamasına olanak sağlamaktadır. Ancak, sıklıkla yeni tedaviler kanseri iyileştirmekten ziyade ilerlemesini yavaşlatmaktadır. Toplumdaki kanserli insan sayısı kaçınılmaz olarak artıyor. Beyin, kanser metastazı için çok iyi bir ortam sağlar. Beyne giden kan akışının çok yüksek olması, beyni metastazın en sık görüldüğü yerlerden biri haline getirmektedir. Beyne yayılan yaygın tümörler akciğer kanseri, meme kanseri, melanom (cilt kanseri türü), testis kanseri ve diğerleridir.
Konum
İnta-aksiyel
İnta-aksiyel tümörler beynin içinde yer alır. Beyin dokusundan kaynaklanan tümörlerin çoğu intraaksiyel tümörlerdir. Gliomlar bu tür tümörlerin tipik örnekleridir. Bu tümörler beyin dokusu ile belirgin sınırlara sahip olabilir veya olmayabilir.
Ekstra eksenel
Ekstra-aksiyel tümörler beynin dışında yer alır. Meningiomlar bu tür tümörlerin tipik örnekleridir. Genellikle (ancak her zaman değil) bu tümörler beyinden iyi ayrılır ve cerrahi olarak çıkarılmaları nispeten kolaydır.
Supratentoryal
Supratentoryal tümörler tentoryum serebri üzerinde yer alır. Bu tümörler ayrıca frontal, temporal, parietal, oksipital, insular, talamik, ventriküler vb. gibi spesifik köken alanlarına ayrılır.
İnfratentoryal
İnfratentoryal tümörler tentoryumun altında yer alır: genellikle serebellum, beyin sapı ve dördüncü ventrikül içinde/etrafında.
Kafatası tabanı
Kafa tabanı tümörleri kafatasının tabanında beynin altında yer alır.
Yüzeysel
Yüzeysel tümörler beynin dış yüzeyine yakın veya içinde yer alır.
Derin
Derin tümörler beynin derin, ulaşılması zor bölgelerinde bulunur.
Tip
Bir tümörün tipi hücre kökenine dayanır. Örneğin astrositten köken alan tümöre astrositom denir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) sınıflandırması, beyin tümörlerinin en güncel ve kapsamlı patolojik sınıflandırmasıdır. Yaygın beyin tümörü tipleri astrositom, oligodendrogliom, ependimom, glioblastoma multiforme, menenjiyom, kraniyofarenjiyom, schwannom vb.
Malignite derecesi
WHO sınıflandırmasına göre, primer beyin tümörleri için dört malignite derecesi (I-IV) vardır. Derece I en iyi huylu, IV ise en kötü huylu tiptir. Tümörün derecesinin tedavi sonucunu etkileyen en önemli faktör olduğu iyi bilinmektedir.
Beyin tümörlerinin belirtileri nelerdir?
Beyin tümörleri yerleşim yeri, büyüklüğü ve büyüme hızına bağlı olarak çeşitli belirtilerle ortaya çıkabilir. İyi huylu tümörler genellikle yavaş büyür ve beynin kompresif etkiye uyum sağlamasına izin verir. Herhangi bir belirti göstermeden önce çok büyük boyutlara ulaşabilirler. Kötü huylu beyin tümörleri ise agresif bir şekilde büyür ve çevre dokuda ödeme neden olma eğilimindedir. Ancak kötü huylu tümörler bile belirli bir boyuta ulaşmadan önce semptomlara neden olmaz. Baş ağrısı beyin tümörlerinin en sık görülen belirtisidir. Yukarıda tartışıldığı gibi, kafa içi basınç artışı veya duranın lokal invazyonuna bağlı olabilir.
Beyin tümörlerinin belirtileri iki gruba ayrılır
Genel belirtiler
Tüm tümör tipleri genel semptomlara neden olabilir. Bu semptomlar kafa içi basıncının artmasından kaynaklanmaktadır. Baş ağrısı, bulantı, kusma, bulanık görme ve uyku hali sıklıkla karşılaşılan semptomlardır.
Yerel semptomlar
Bu semptomlar, belirli bir alan üzerindeki lokal etkilere bağlıdır. Kol ve bacaklarda güçsüzlük (hemiparezi), uyuşukluk (hemihipestezi), görme bozuklukları (hemianopsi, ambliopi), nöbetler, baş dönmesi, vertigo, işitme bozukluğu ve diğer birçok semptom tümörlerin lokal etkisine bağlıdır.
Beyin tümörleri nasıl teşhis edilir?
Beynin görüntülenmesi, beyin tümörü tanısının konulmasında önemli bir adımdır. Kontrastlı MRG, tümörü ve çevresindeki yapılarla ilişkisini göstermek için en iyi yöntemdir. Vakaların büyük çoğunluğunda, kontrastlı standart MRG tümörün doğası ve yeri hakkında bilgi sağlayabilir. Zor vakalarda, fonksiyonel MRG (fMRI), difüzyon tensör görüntüleme (DTI), MR spektroskopisi (MRS) gibi özel MRG modaliteleri çok değerli ayrıntılar sağlayabilir ve ideal stratejinin formüle edilmesine yardımcı olabilir. Bazı durumlarda BT taraması çok faydalı olabilir. Özellikle kemik yapılarının (ve kemik yıkımının) ve kalsifikasyonların gösterilmesinde etkilidir.
Laboratuvar testleri beyin tümörü teşhisi için sıklıkla kullanılmaz ve çok spesifik ve nadir durumlarda kullanılır. Örneğin, hipofiz adenomu değerlendirmesi, yüksek kan hormonu seviyelerinin analizini içerir.
Tümör dokusunun patolojik analizi en önemlisidir teşhisin yönü. Hiçbir test tümörün mikroskobik incelemesi kadar güvenilir değildir. Bu nedenle, doku örneklerinin alınması ve analiz edilmesi beyin tümörü yönetiminin kilit adımlarıdır.
