Omurga tümörü nedir?
Omurga tümörü, omurganın, omuriliğin veya omurilik sinirlerinin içinde veya çevresinde gelişen anormal bir büyümedir.
İnsan omurgasının yapısı nedir?
İnsan omurgası veya omurga sütunu, birbirinin üzerinde duran 33-34 omur kemiğinden oluşur. Sakrum ve kuyruk sokumunda omurlar birbirine kaynaşmıştır, ancak diğer kısımlarda eklemlerle bağlanırlar. Omurilik omurganın içinde yer alır ve güçlü kemikler ve bağlarla çevrilidir. Bu nedenle, omurganın iki ana işlevi vardır: omurilik için koruma sağlamak ve vücut ağırlığını desteklemek. Omurilik, içinden çıkan ve vücudun tüm bölgelerine giden birçok sinirle beyni vücudun geri kalanına bağlar.
Tümör omurgada nasıl gelişir?
Tümör, genetik bir mutasyonun neden olduğu anormal bir büyümedir. İnsan vücudundaki tüm hücreler, büyüme ve farklılaşmayı kontrol etmek için çok özel bir genetik sisteme sahiptir. Bu kontrolün kaybı hücrelerin kontrolsüz bir şekilde bölünmesine ve tümörlere neden olur. Geleneksel olarak tümörler iki ana gruba ayrılabilir: iyi huylu ve kötü huylu. İyi huylu tümörler “içeriden” büyür. Temelde anormal şekilde genişleyen ve büyüdükçe yakındaki yapıları iten yapılardır. Normal dokudan iyi tanımlanmış sınırlar geliştirirler ve bu nedenle cerrahi olarak çıkarılmaları nispeten kolaydır. Tümörün tamamen çıkarılması genellikle bu hastalar için bir tedavi sağlar.
Kötü huylu tümörler ise invazivdir. Tümör hücreleri orijinal yerlerinden ayrılır ve yakın dokuları istila eder. Bu nedenle, tümör ve normal doku arasındaki sınır iyi tanımlanmamıştır. Tam cerrahi eliminasyon, tümörün etrafındaki bir miktar normal dokunun çıkarılmasını içermelidir, bu da işlev kaybına yol açabilir. Kötü huylu tümörler doğrudan invazyon yoluyla çevre dokulara yayılabilir. Ayrıca, lenfatik ve kan damarlarını da kullanabilirler. Bu durum metastaz olarak adlandırılır. Metastazın tedavisi çok zordur, çünkü cerrahi ve radyasyonun kullanımı sınırlıdır.
Omurga tümörlerinin türleri nelerdir?
Omurga tümörleri omurilik ve sinirlerden ya da omurga sütunundan kaynaklanabilir. Omurilik ve sinirler sinir dokusundan oluşur ve bu nedenle bunlardan kaynaklanan tümörler nöral soylara aittir. Omurga ise kemik ve bağ dokusundan oluşur. Bu nedenle, ondan kaynaklanan tümörler kemik/bağ dokusu soyuna aittir ve tamamen farklı biyolojik özelliklere sahiptir.
Nöral dokudan kaynaklanan tümörler genellikle iyi huyludur ve omuriliğin kendisinden, omurilik sinirlerinden veya kapaklardan kaynaklanabilir. Omurilik dışında bulunan tümörler ekstramedüller olarak adlandırılır. Genellikle omuriliğin içinde yer alan tümörlerden (intramedüller) daha kolay çıkarılırlar. Örneğin, meningiomlar omurilik örtüsünden kaynaklanan iyi huylu tümörlerdir. Omuriliğe dışarıdan baskı yapan, ekstramedüller, iyi huylu, yavaş büyüyen tümörlerdir. Öte yandan, ependimom ve astrositom gibi iyi huylu tümörler omuriliğin kendisinden (intramedüller) kaynaklanır ve bu nedenle ayrılması ve çıkarılması daha zordur.
Omurilik ve sinirler dura mater adı verilen koruyucu bir örtü ile kaplıdır. Tümörler bu zarfın içinde veya dışında yer alabilir. Bu nedenle, tümörler ekstradural – kapakların dışında veya intradural – kapağın içinde olabilir. Örneğin meningioma, kapağın içinde yer alır ve bu nedenle intraduraldır. Schwannomlar ve nörofibromlar spinal sinirlerden kaynaklanan iyi huylu tümörlerdir. Eğer tümör sinirin kapak dışındaki bölümünden kaynaklanıyorsa ekstradural olarak adlandırılır. Schwannomlar boyut ve yerleşimlerine bağlı olarak intradural veya intra/ekstradural olabilir. Bazen, intra ve ekstradural bölümleri temsil eden iki bölümlü bir dambıl şekline sahiptirler. Kötü huylu tümörler de omuriliği ve sinirleri etkileyebilir, ancak bunlar çok nadirdir.
Spinal kolon tümörleri vertebra kemiklerinden kaynaklanır. Bu tümörler primer ve metastatik olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Birincil kemik tümörleri omurga kolonunu oluşturan kemik veya bağ dokusundan gelişir. İyi huylu, kötü huylu veya karışık davranışlı olabilirler.
Birincil kemik tümörleri
İyi huylu tümörler
Hemanjiyom – omurgada en sık görülen kemik lezyonu. Vakaların büyük çoğunluğunda omur gövdesinin içinde yer alır ve herhangi bir belirtiye neden olmaz. Nadiren, çökme ile birlikte kemik yıkımına yol açabilir veya omurilik kanalına uzanarak omuriliği ve/veya omurilik sinirlerini tehlikeye atabilir.
Osteoid osteoma ve osteoblastoma- aynı tümörlerdir, ancak osteoid osteomalar küçüktür (1 cm’den az). Tümör 1 cm’den büyükse osteoblastom olarak adlandırılır.
Osteokondrom veya enkondrom – omurgadaki kıkırdak dokusundan kaynaklanan iyi huylu tümörler
Anevrizmal kemik kistleri – iyi huylu tümörler olarak kabul edilirler; ancak tam olarak çıkarılmadıktan sonra tekrarlama eğilimindedirler.
Kötü huylu tümörler
Osteosarkom – omurganın en sık görülen primer malign kemik tümörüdür. Cerrahi olarak çıkarılması tedavinin temel taşıdır. Kalıntılar (tümör artıkları) kemoterapi ve radyasyon tedavisine dirençli olduğu için en iyi sonuçlar tamamen çıkarılmasıyla elde edilir.
Kondrosarkom – aynı zamanda kıkırdak dokudan kaynaklanan kötü huylu bir tümördür. Osteosarkom gibi kemoterapiye dirençlidir ve radyoterapi ve cerrahi olarak çıkarılması ana tedavi seçenekleridir.
Multipl miyelom ve soliter plazmasitom- kemik iliğinden kaynaklanan tümörlerdir. Bunlar aynı tümörlerdir, ancak plazmasitom tek bir yerde ortaya çıkar. Tümöre birçok yerde rastlanırsa multipl miyelom olarak adlandırılır. Bu tümörler genellikle kemoterapi ve radyasyon ile tedavi edilir. Ameliyat sadece kemik kırığının mevcut olduğu, instabiliteye neden olan veya omurilik sıkışmasının belirgin olduğu durumlar için ayrılmıştır.
Metastatik kemik tümörleri
Metastatik tümörler ise diğer kanserlerin kemiklerdeki uzantılarıdır. Omurga tümörlerinin büyük çoğunluğunu oluştururlar. Teknik olarak, kemik metastazları kemik dokusunun kendisinden ziyade kemik iliğinde meydana gelir. Omurga, tüm vücut kemik iliğinin neredeyse üçte birini içerdiğinden, en sık kemik metastazı bölgesidir. Kanser hücreleri ana tümör bölgesinden ayrılır ve kan akışıyla omurgaya yayılır. Bu süreç hematojen metastaz olarak adlandırılır. Bazı vakalarda ana tümör belirti vermez ve tümör ilk olarak omurgada keşfedilir.
Metastatik tümörler tümörün yıkımına neden olabilir (osteolitik) veya kemik oluşumunu teşvik edebilir (osteoblastik). Bazı durumlarda, tümörler hem osteolitik hem de osteoblastik özelliklere sahip olabilir. Genel olarak osteolitik tümörler kemiği zayıflatıp kırıklara neden olduğu için daha tehlikelidir.
Omurga tümörlerinin belirtileri nelerdir?
Omurga tümörlerinin en yaygın belirtisi ağrıdır. Ağrı genellikle tutulan bölgede bulunur, ancak sinirler ve omurilik tutulursa vücudun farklı bölgelerine yayılabilir. Tümör kemik yıkımına ve kırılmasına neden oluyorsa ağrı çok önemli olabilir. Bu tür kırıklar patolojik olarak adlandırılır ve dayanılmaz ağrılara neden olabilir.
Kırılan kemik parçalarının tümörleri omuriliğe ve sinirlere baskı yaparsa nörolojik bir eksiklik olabilir. Genellikle hastalarda uyuşukluk, güçsüzlük (felç), ataksi (denge kaybı) ve bağırsak hareketlerini ve idrara çıkmayı kontrol edememe gelişir.
Omurilik tümörü nasıl teşhis edilir?
Tanısal değerlendirme, kapsamlı bir öykü ve fiziksel değerlendirme ile başlar. Kilo kaybı veya sigara alışkanlıkları gibi kanser olasılığı hakkında önemli bilgiler sağlar. Nörolojik durumun değerlendirilmesi çok önemlidir çünkü hasta devam eden nörolojik defisitin farkında olmayabilir veya bunun önemsiz olduğunu düşünebilir.
Omurga görüntülemesi, tanısal incelemede önemli bir unsurdur. Omurganın intravenöz kontrastlı manyetik rezonans görüntülemesi (MRG) en çok tercih edilen yöntemdir. Genellikle tümörün varlığını ve boyutunu ve omurilik ve sinirlerle ilişkisini göstermek için yeterlidir. Bilgisayarlı tomografi (BT) ve röntgenler kemik yapılarını MRG’den daha iyi gösterebilir.
Metastaz şüphesi olan hastalar için pozitron emisyon tomografisi (PET) ana tümörün yanı sıra varsa diğer metastazları da gösterebilir. Tümörün boyutunu değerlendirmek için tümör belirteçleri ile laboratuvar testleri gerekli olabilir. Bazı durumlarda, tanı koymak için kolayca ulaşılabilen bir bölgeden biyopsi yapılabilir.
Omurilik tümörünün tedavisi nedir?
Omurga tümörlerinin yönetimi oldukça spesifiktir. En önemli husus tümörün patolojik tanısıdır. Bazı vakalarda teşhis çok basittir ve tedavi iyi bilinmektedir. Diğer durumlarda, tümörün doğasını ortaya çıkarmak için kapsamlı bir çalışma gerekebilir.
Tedavi için üç seçenek mevcuttur: cerrahi, kemoterapi ve radyasyon tedavisi. Tedavi seçimi, tümörün kemo ve radyoterapiye duyarlılığına ve cerrahi olarak çıkarılmasının uygulanabilirliğine bağlıdır.
Birincil omurilik ve kemik tümörleri genellikle ameliyatla tedavi edilir. Kitle etkisinin ortadan kaldırılmasına, patolojik tanı için doku elde edilmesine ve gerekirse omurgaya stabilite sağlanmasına olanak tanır. Tamamen çıkarılmış iyi huylu tümörler daha fazla tedavi gerektirmez. Kötü huylu tümörler ameliyatı takiben adjuvan kemo ve radyasyon tedavisi gerektirebilir. Tümörlerin omurilik ve sinirlerden ayrılması zor olabileceğinden cerrahi olarak çıkarılması çok zor olabilir. Bu nedenle deneyimli bir cerrah tarafından yapılmalıdır.
Metastatik tümörlerin yönetimi tümörün tipine ve evresine bağlıdır. Bu hastalar bir zamanlar ameliyat edilemez ve ölümcül olarak kabul edilse de, modern tedavi yöntemleri artık çoğunun adjuvan kemo ve radyasyon tedavisi ile birlikte ameliyat edilmesine izin vermektedir. Ameliyatın amacı, omurilik ve sinirler üzerindeki baskıyı hafifletmek ve tehlikeye girmişse omurgaya stabilite sağlamaktır.
